Εκδήλωση : "D-space : το εργαστήριο της φύσης !"
Πέμπτη 25 Μαΐου 2023, Γυμνάσιο Τυχερού Έβρου
Διοργάνωση : Τμήμα Εκπαιδευτικών Θεμάτων της ΔΔΕ Έβρου
α) «Το πρόγραμμα D-space : η αστρονομία στα σχολεία !»
β) «Ήλιος – ηλιακές κηλίδες, προεξοχές,
νήματα & εκλάμψεις»
και
παρατήρηση μέσω 2 τηλεσκοπίων :
γ) «Παρατήρηση ήλιου (συνεργασία του Συλλόγου Ερασιτεχνικής Αστρονομίας
Θράκης για χρήση μέρους του εξοπλισμού) με ειδικά ηλιακά φίλτρα (ιονισμένου
υδρογόνου, φίλτρο Baader)»
Η όλη εκδήλωση διοργανώθηκε και υλοποιήθηκε από τον Πρασόπουλο Δημήτριο,
φυσικό και συνεργάτη του προγράμματος D-space.
Συμμετείχαν οι περίπου 45 μαθητές του Γυμνασίου Τυχερού και 7 καθηγητές του Γυμνασίου Τυχερού και ΓΕΛ
Τυχερού που ήταν παρόντες αυτή την ημέρα (τα ΓΕΛ βρίσκονται ήδη στην διαδικασία
των ενδοσχολικών εξετάσεων)
Η πρόσκληση από τον Διευθυντή του Γυμνασίου Τυχερού κ. Ζιούτη Ευάγγελου
εκκρεμούσε περίπου 2 μήνες και επιλέχθηκε τελικά αυτή η ημέρα για τις
δραστηριότητες αυτές.
Η εκδήλωση ήταν μέρος
της εκδήλωσης με τίτλο : «Seismolab & D-space : τα εργαστήρια της
φύσης»
Διοργανώθηκε από το Τμήμα Εκπαιδευτικών Θεμάτων της ΔΔΕ Έβρου σε συνεργασία
με το πρόγραμμα D_space υλοποιείται από το
Ινστιτούτο Αστροφυσικής,
Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας, Τμήμα
Φυσικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ηράκλειο με επιστημονικό υπεύθυνο τον κ. Βασίλειο
Χαρμανδάρη, Διευθυντή Αστεροσκοπείου
Σκίνακα (Ηράκλειο) και Διευθυντή του Ινστιτούτου
Αστροφυσικής στο Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνα σε συνεργασία με 6 σχολικές
μονάδες (σχολικοί κόμβοι).
α) γενικές πληροφορίες για τον ήλιο και τον τρόπο δημιουργίας του ηλιακού
συστήματος
β) για τους κανόνες ασφαλούς παρατήρησης του ήλιου (τονίστηκε ιδιαίτερα και
αρκετές φορές)
γ) για τον πρώτο παρατηρητή του ήλιου, τον Γαλιλαίο
δ) για την φωτόσφαιρα, χρωμόσφαιρα του ήλιου, της ηλιακές κηλίδες και τον
ηλιακό κύκλο καθώς και τις διακυμάνσεις του αριθμού ηλιακών κηλίδων από το 1610
και έπειτα.
ε) για ηλιακές προεξοχές, νήματα, εκλάμψεις, με αντίστοιχα βίντεο από
διαστημικά τηλεσκόπια
στ) για το ηλιακό στέμμα και το βόρειο/νότιο σέλας και την ιστοσελίδα https://spaceweather.com/ από όπου μπορούν να
αντλούν πληροφορίες οι μαθητές
ζ) για τις επιδράσεις του ήλιου στη Γη και το ηλιακό σύστημα
η) για τις προηγούμενες εκλείψεις ηλίου που έχουν συμβεί και την επερχόμενη
δακτυλιοειδή έκλειψη ηλίου της 1ης Ιουνίου του 2023 (σε 7 χρόνια
δηλαδή) που θα συμβεί στην περιοχή μας.
η) Κατά την διάρκεια της επιμόρφωσης υπήρξε αναφορά και χρήση ενός σεναρίου
«Μετρήσεις των κρατήρων της Σελήνης» δια μέσω του προγράμματος Virtual Moon Atlas και μετρήθηκαν διαστάσεις κρατήρων και
θαλασσών στη Σελήνη, από τους μαθητές με χρήση του Pixel Ruler. Αρχικός στόχος ήταν να πραγματοποιηθεί όλο το
σενάριο αλλά ο χρόνος που είχαμε διαθέσιμος αποδείχθηκε λίγος για το όλο
εγχείρημα.
Ø Κατά την διάρκεια της
παρατήρησης (δεν υπήρξε ο ιδανικός ουρανός, αλλά κάτι καταφέραμε να δούμε
καθαρότερα, έστω και κατά το τέλος της παρατήρησης) έγιναν ορατές όλες σχεδόν
οι κηλίδες που διακρίνονται στην φωτογραφία από το SDO/HMI.
Ø Είδαμε τον ήλιο αρχικά με
ηλιακό φίλτρο Baader με ένα μεσαίο διοπτρικό 4” και αργότερα με
φίλτρο Ηa (PST Coronado με διάθεση από το Σύλλογο Ερασιτεχνικής
Αστρονομίας Θράκης).
Ø Όλοι οι μαθητές
ακολούθησαν πιστά τις οδηγίες για τον τρόπο ασφαλούς παρατήρησης. Ακολούθησαν
με προσοχή και τις οδηγίες για να προσεγγίζουν τα τηλεσκόπια και να διακρίνουν
τις ηλιακές κηλίδες αλλά κατάφεραν να διακρίνουν αρκετά νήματα (το ένα
εξαιρετικά υπερμεγεθές έφτανε σε μέγεθος λίγο παραπάνω από μισή ακτίνα του
ήλιου) και 5-6 μικρότερα.
Ø Αρκετές εκλάμψεις (ίσως
7-8) ήταν ορατές σε διάφορες περιοχές την ηλιακού δίσκου.
Ø Ανιχνεύθηκαν 3 προεξοχές
η μια αρκετά εντυπωσιακή (την χαρακτηρίσαμε «μισό σιντριβάνι») και τις άλλες 2
«μικρά καπέλα». Αρκετοί μαθητές (τουλάχιστον 10) έγιναν δεινοί παρατηρητές και
χειριστές της ισημερινής στήριξης εκπλήσσοντας και χαροποιώντας ιδιαίτερα τον
γράφοντα/ομιλούντα.
Ø Η διάρκεια του συνολικού
προγράμματος ήταν μεγάλη, αλλά τονίσθηκε ότι οι ευκαιρίες πρέπει να αρπάζονται
από τους μαθητές όποτε εμφανίζονται, ειδικά όταν περιέχουν μοναδικές εμπειρίες.
Μια μαθήτρια αποδείχθηκε ιδιαίτερα έμπειρη παρατηρητής και όπως δήλωσε
χρησιμοποιεί αρκετές φορές κιάλια (όχι για τον ήλιο βέβαια)
Ø Οι μαθητές έδειχναν να
μένουν ευχαριστημένοι και αρκετοί έμειναν να βλέπουν μέσα από τα τηλεσκόπια
πολλές παραπάνω φορές, προσπαθώντας να ανακαλύψουν και άλλους σχηματισμούς πάνω
στον ηλιακό δίσκο.
Τελικά αποτίμηση της
εκδήλωσης
Οι συνολικές πληροφορίες που δόθηκαν στους μαθητές ήταν πάρα πολλές, αλλά ο
βασικός στόχος είναι να δοθούν ερεθίσματα στους μαθητές και να κατανοήσουν τις
δυνατότητες που έχουν μέσω προγραμμάτων (ελεύθερης χρήσης) να δημιουργήσουν τα
δικά τους ερευνητικά ενδιαφέροντα, χρησιμοποιώντας ασφαλείς πηγές πληροφοριών
ή/και προγραμμάτων ελαχιστοποιώντας την πιθανότητα να ενημερώνονται μέσα από fake news, φιλτράροντας με την
ορθή γνώση την κάθε πληροφορία.
Ευελπιστούμε να σπείραμε τον σπόρο της «εργαστηριακής και ερευνητικής
ανησυχίας» σχετικά με την αστρονομία (και όχι μόνο διότι οι παρουσιάσεις ήταν
διαθεματικές) και οι μαθητές να αποτελέσουν οδηγοί για την τοπική μαθητική
κοινότητα και το ευρύ κοινό της περιοχής. Ευχόμαστε την επόμενη χρονιά να
δώσουμε πάλι την δυνατότητα σε μια ακόμα επιμόρφωση χρησιμοποιώντας νέους
ερευνητικούς δρόμους και στις 2 σχολικές μονάδες (Γυμνάσιο και ΓΕΛ Τυχερού).
Σύντομη περιγραφή του προγράμματος D-space : Κύριος στόχος του έργου είναι να χρησιμοποιήσει το πλεονέκτημα που δίνει η έμφυτη συμπάθεια που τρέφει ο κάθε άνθρωπος μας για το αντικείμενο της Αστρονομίας και από τη γοητεία της απευθείας χρήσης ενός επιστημονικού οργάνου, ειδικότερα ενός υψηλής ποιότητας τηλεσκοπίου, για να διδαχθούν οι μαθητές επιστημονικές έννοιες και ιδέες με τη βοήθεια μιας διαθεματικής προσέγγισης μέσα από τα πεδία των μαθηματικών, της στατιστικής, της χημείας, της φυσικής, της αστρονομίας, της αστροφυσικής, της κοσμολογίας και άλλων επιστημών. https://d-space.gr/
Κύριος οργανωτής του προγράμματος είναι το Ινστιτούτο Αστροφυσικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (Ι.Τ.Ε.), Αστεροσκοπείο του Σκίνακα στο Ηράκλειο Κρήτης συνεργαζόμενο με 6 σχολικές μονάδες κόμβους στην Ελλάδα (Ελληνογερμανική Αγωγή (Αθήνα) , Εκπαιδευτήριο “ΤΟ ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΝ” (Ηράκλειο), Γυμνάσιο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Σαπών, 9ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής, 1ο Γυμνάσιο Θέρμης, 7ο Νηπιαγωγείο Ιωαννίνων)
Επιστημονικός υπεύθυνος : καθηγητής Βασίλειος Χαρμανδάρης, Διευθυντής του Ινστιτούτου Αστροφυσικής (Ι.Τ.Ε.) , Διευθυντής του Αστεροσκοπείου Σκίνακα, Ηράκλειο Κρήτης.
Επιστημονικός συνεργάτης : Παναγιώτης Ευαγγελόπουλος, αστροφυσικός, υπεύθυνος Διάχυσης Αστρονομίας, Ινστιτούτο Αστροφυσικής (Ι.Τ.Ε.)
https://drive.google.com/file/d/1wq5CHOCKID28S3_gbibvNmN9IYfKkCdB/view?usp=sharing
https://drive.google.com/file/d/1MQG0Icy3pGTGp_sIHBOE-47Bj8OcRKuK/view?usp=share_link
