31/10/2022 : συνέντευξη για σχολική εφημερίδα : "Αστρονομία – Ερωτήσεις μαθητών
Π.ΕΠΑΛ/ 4ου ΕΠΑΛ Αλεξ/πολης"
Αφορούν την μερική έκλειψη ηλίου που έγινε ορατή στις 25 Οκτωβρίου
2022
Αλεξανδρούπολη, 31/10/2022
Δεσμός συνέντευξης από σχολική εφημερίδα του Π.ΕΠΑΛ/4ου ΕΠΑΛ Αλεξ/πολης :
https://4epal-alexandr.evr.sch.gr/?p=13287
Προς : Πρασόπουλο Δημήτριο, Φυσικό, ερασιτέχνη αστρονόμο, μέλος του Συλλόγου Ερασιτεχνικής Αστρονομίας Θράκης.
1) Τι εμβέλεια έχει
το τηλεσκόπιο που χρησιμοποιείτε στην εκδήλωση ;
Δύσκολη ερώτηση με δύσκολη πολύ δύσκολη απάντηση….. θα προσπαθήσω να απαντήσω όσο γίνεται απλά και περιεκτικά. Ένα τηλεσκόπιο γενικά μπορεί να δει μέχρι βαθιά στο σύμπαν χρησιμοποιώντας φωτογραφική μηχανή, η οποία όμως πρέπει να «συλλέγει» το φώς για πολλές ή πάρα πολλές ώρες (πχ 7-8 ώρες). Το μάτι μας όμως δεν έχει την δυνατότητα να «συλλέγει» φωτόνια….. στην πραγματικότητα δεν μπορεί να αποθηκεύει τα φωτόνια. Άρα η εμβέλεια του κάθε τηλεσκοπίου ενώ στην πραγματικότητα οφείλεται κατά βάση στην διάμετρο του κατόπτρου που έχει, μπορεί να βελτιωθεί με χρήση κατάλληλου εξοπλισμού (φωτογραφικού ή γενικά καταγραφικού).
·
Για παράδειγμα αυτό το μικρό σχετικά τηλεσκόπιο
μπορεί να δει τον γαλαξία της
Ανδρομέδας, ένα από τα ομορφότερα αντικείμενα στον ουρανό, που απέχει 2,5
εκατομμύρια έτη φωτός (1 έτος φωτός = 9.460.730.472.580 km ή περίπου 63.200 φορές την απόσταση
Γης –Ήλιου). Πηγή φωτογραφίας : https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Andromeda_Galaxy_560mm_FL.jpg/300px-Andromeda_Galaxy_560mm_FL.jpg
· Επίσης θα μπορούσε να διακρίνει εύκολα ένα όμορφο νεφέλωμα του Ωρίωνα που βρίσκεται σε απόσταση 1350 έτη φωτός (μέσα στο Γαλαξία μας). Δεν θα μπορέσει όμως να διακρίνει τέτοια λεπτομέρεια με γυμνό μάτι, αλλά μπορεί να διακρίνει ότι κάτι υπάρχει και φωτίζεται παραπάνω στην περιοχή αυτή. Πηγή φωτογραφίας : https://astrogenesis.gr/wp-content/uploads/2019/04/nefeloma-M42.jpg
·
Όμοια μπορεί εύκολα να δει διάφορα αστέρια ή
ομάδες αστέρων ή διπλά αστέρια εξίσου όμορφα μερικές φορές. Παράδειγμα το
σμήνος των «Πλειάδων» που με γυμνό μάτι είναι 6-8 αστέρια στον χειμερινό
ουρανό και βρίσκεται σε απόσταση 450 ετών φωτός, στην πραγματικότητα
περιλαμβάνει πάνω από 4.000 αστέρια. Με το τηλεσκόπιο θα μπορούσε να δει ίσως
και πάνω από 200 μια νύχτα με ιδανικές συνθήκες ή πάνω από 1000 με ένα
μεγαλύτερο τηλεσκόπιο αν χρησιμοποιήσει φωτογραφική μηχανή.
Πηγή φωτογραφίας : https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Pleiades_large.jpg/300px-Pleiades_large.jpg
Σε κάθε περίπτωση ένα αστρονομικό όργανο όπως είναι τα τηλεσκόπια δεν χαρακτηρίζονται από το μέγεθός τους αλλά από την χρήση που μπορούν να μας προσφέρουν καθώς και τις συγκινήσεις που μπορούν να δώσουν στο κάτοχό τους.
Ακόμη και ένα ζευγάρι κιάλια που το έχουμε πάντα μαζί μας, μπορεί να μας χαροποιήσει πάρα πολύ, διότι απλά το έχουμε πάντα μαζί μας και δεν χρειάζεται πολύπλοκες διαδικασίες τοποθέτησης (κάτι το οποίο χρειάζονται τα μεγάλα τηλεσκόπια) και αρκετό χρόνο και χρήματα. Με απλά λόγια κάθε ένα αστρονομικό όργανο (τηλεσκόπιο ή κιάλια) έχει την δική του χρήση και δίνει την δική του χαρά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Γαλιλαίος χρησιμοποίησε ένα μικρό μονόκιαλο με μεγέθυνση περίπου x 25 για να βλέπει την Σελήνη και τον Δία στις αρχές του 1600 μ.Χ.
2) Κάθε πότε
συμβαίνει μια έκλειψη ηλίου που θα
παρατηρήσουμε σήμερα ;
Από το 2015 -2030 έγιναν/θα γίνουν 9 μερικές εκλείψεις ηλίου ορατές από την Ευρώπη. Οπότε θα μπορούσαμε να πούμε ότι συμβαίνουν κάθε 2-3 χρόνια. Όμως ή γίνονται πολύ πρωί (μόλις ανατέλλει ο ήλιος ή έχει συννεφιά και δεν μπορούμε να την δούμε ή κρατάει πολύ λίγο ή είναι μικρή η κάλυψη του ηλιακού δίσκου κάτω από 10%). Συνήθως σε ένα τόπο θα συμβεί μια μερική έκλειψη ηλίου πάνω από 50-60% κάθε 8-10 χρόνια ή και πιο συχνά ανάλογα με την περιοχή που ζούμε.
Ολική έκλειψη ηλίου μπορεί να μην δει ποτέ κάποιος άνθρωπος, αν μένει σε ένα τόπο ή αν είναι τυχερός να δει 2 ολικές ηλιακές εκλείψεις σε όλη του τη ζωή ακόμη και αν δεν αλλάξει τόπο (σπάνιο αυτό)
Οι εκλείψεις ηλίου είναι τριών τύπων : α) μερική έκλειψη ηλίου β) ολική έκλειψη ηλίου γ) δακτυλιοειδής έκλειψη ηλίου και συνδυασμός των «α και β» ή «α και γ» ή μόνο «α»
Η διάρκειά τους για κάθε περίπτωση :
«α» είναι 1-3 ώρες, δεν έχουμε πλήρες σκοτάδι αλλά κάλυψη του ηλιακού δίσκου από 1-99%
«β» από 2-10 λεπτά όπου έχουμε πλήρες σκοτάδι και κάλυψη του ηλιακού δίσκου 100% και οι άνθρωποι βλέπουν το ηλιακό στέμμα καθώς και άλλα φαινόμενα.
«γ» από 2-8 λεπτά όπου ο ηλιακός δίσκος μοιάζει με ένα «κόκκινο δακτυλίδι» στον ουρανό
Ολική και μερική έκλειψη ηλίου
Πηγή : https://pamebolta.gr/sites/default/files/2006._29_martioy._kastelorizo.jpg
Δακτυλιοειδής έκλειψη ηλίου
Πηγή : https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ecl-ann.jpg/275px-Ecl-ann.jpg
3) Συνήθως πότε συμβαίνει μια έκλειψη
ηλίου;
Έκλειψη ηλίου συμβαίνει ότι η Σελήνη «περνάει» μπροστά από το δίσκο του ήλιου. Στην πραγματικότητα θα μπορούσε να συμβαίνει «θεωρητικά» μια φορά το μήνα, αλλά λόγω της θέσης των τριών σωμάτων Ήλιου - Σελήνης – Γης, συμβαίνει σπανιότερα. Δείτε το σχήμα :
Πηγή : https://slideplayer.gr/slide/2596155/9/images/13/%CE%97+%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%9C%CE%95%CE%A4%CE%A1%CE%99%CE%91+%CE%A4%CE%A9%CE%9D+%CE%95%CE%9A%CE%9B%CE%95%CE%99%CE%A8%CE%95%CE%A9%CE%9D.jpg
4) Σε ποιες περιοχές
του πλανήτη είναι ορατή και αν βλέπουμε όλοι την ίδια πλευρά ;
Η συγκεκριμένη έκλειψη της 25ης Οκτωβρίου 2022 έγινε ορατή σχεδόν από όλη την Ευρώπη, Βόρεια και Ανατολική Αφρική, μεγάλο μέρος της Κεντρικής και Βορειοδυτικής, Νοτιοδυτικής και Κεντρικής Ασίας μέχρι την Ινδία και Δυτική Κίνα περίπου. Όλοι βλέπαμε την ίδια «σχεδόν» πλευρά, όχι ακριβώς ταυτόχρονα σε όλη τη Γη.
5) Τι μπορεί να πάθει
κάποιος που θα δει τον ήλιο με γυμνό μάτι ;
Συνήθως όταν προσπαθήσουμε να δούμε τον ήλιο με «γυμνό μάτι» χωρίς προστασία τα μάτια μας κλείνουν είτε από «συνήθεια», είτε από πόνο και δεν μπορούν να εστιάσουν εύκολα στο δίσκο του ήλιου.
Στην περίπτωση των μερικών εκλείψεων που ο δίσκος του ήλιου καλύπτεται κατά ένα ποσοστό πάνω από 30% αυτό δεν συμβαίνει «αυτόματα». Αν συνεχίσουμε να προσπαθούμε και να εστιάζουμε τα μάτια μας, μπορεί να συμβούν τα παρακάτω :
Α) η λεγόμενη ηλιακή αμφιβληστροειδοπάθεια , η οποία μοιάζει με μια οπή που έχει ανοίξει στο αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού. Συνήθως, εμφανίζεται στο κεντρικό βοθρίο , ένα πολύ μικρό σημείο του αμφιβληστροειδούς που περιέχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση κωνίων. Εκεί η όρασή μας είναι πιο οξεία.
Β) μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμες βλάβες ακόμη και τύφλωση (κάποιες φορές προσωρινή) αλλά και μόνιμη ανάλογα με την διάρκεια της ΛΑΘΕΜΕΝΗΣ προσπάθειας που κάνουμε.
Γ) Υπάρχει περίπτωση να εμφανισθούν κάποια «τυφλά σημεία όρασης», αρκετό καιρό μετά την ΛΑΘΕΜΕΝΗ προσπάθειά μας και δυστυχώς δεν υπάρχει ιατρική δυνατότητα να επανέλθουν τα μάτια μας στην αρχική κατάσταση / φυσιολογική οξύτητα όρασης.
Απαγορεύεται να βλέπουμε απευθείας τον ήλιο με καπνισμένο γυαλί, ακτινογραφίες, CD, γυαλιά ηλίου και άλλες «πρόχειρες» κατασκευές. Ο μόνος ασφαλής τρόπος είναι με ειδικά ηλιακά φίλτρα ή ειδικά τηλεσκόπια που φέρουν ηλιακά φίλτρα.
6) Βγήκαν σήμερα
φωτογραφίες της μερικής έκλειψης ηλίου ;
Ναι, σήμερα έβγαλα μερικές φωτογραφίες πάντα χρησιμοποιώντας ηλιακό φίλτρο, τις οποίες μπορείτε να τις δείτε σαν σύνθεση εικόνας παρακάτω και περιλαμβάνουν όλο το φαινόμενο από την αρχή έως το τέλος για την περιοχή μας (το φαινόμενο εξελίχθηκε από τις 12.32 έως 14.53 – τοπική ώρα)
7) Πότε θα έχουμε το επόμενο σημαντικό ηλιακό φαινόμενο (έκλειψη) στην περιοχή μας ;
Η πιο σημαντική έκλειψη που θα δούμε στην περιοχή μας θα είναι στις 1 Ιουνίου το 2030. Τότε θα δούμε και εδώ τον ήλιο σε δακτυλιοειδή έκλειψη, ο ήλιος σαν κόκκινο δακτυλίδι στον ουρανό. Οι κάτοικοι της Κεντροανατολικής Ελλάδας, Βορειοανατολικής Ελλάδος (Έβρος), Πελοπόννησος και αρκετά νησιά του κεντρικού Αιγαίου θα μπορέσουν να την απολαύσουν για λίγα λεπτά. Το πάχος της περιοχής έκλειψης εκείνη την ημέρα θα φτάνει και τα 250 km και η μέγιστη διάρκεια της ολικότητας του φαινομένου θα είναι πάνω από 3,5 λεπτά της ώρας (κάπου στην κεντρική Ασία). Για την Ελλάδα εκτιμώ ότι θα είναι 1-2 λεπτά ανάλογα με τον τόπο παρατήρησης). Η μερική έκλειψη ηλίου θα κρατήσει φυσικά παραπάνω περίπου 3,5 ώρες.
Πάντως μέχρι το 2100 δεν υπάρχει κάποια άλλη ολική ή δακτυλιοειδής έκλειψη στην περιοχή μας, οπότε θα είναι ένα φαινόμενο που θα δούμε μια φορά στην ζωή μας (για όσους δεν «κυνηγούν» τις ηλιακές εκλείψεις).
Πηγή γενικών πληροφοριών για τις επερχόμενες ηλιακές εκλείψεις από το 2021-2040 :
https://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEgoogle/SEgoogle2021.html
